xirolivado 4 Αυγούστου, 2015
Ομιλία του Τσιαμήτρου Γιάννη στην παρουσίαση του βιβλίου του Ε. Βαρλάμη με τον τίτλο ‘Ξαναγίνε Ελληνας’ στο Ξηρολίβαδο στις 29.7.2015.
(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ‘Ημερήσια’ της Βέροιας στις 1.8.2015).
Δεν θα μιλήσω για την πεζογραφική ικανότητα και τις τεχνικές του συγγραφέα. Αλλωστε δεν είμαι ειδικός σε αυτόν τον τομέα. Θα πω δυο λόγια ως ένας απλός αναγνώστης πάνω περισσότερο στα θέματα των διηγημάτων και στα μηνύματά τους, όπως τα είδα εγώ.
Διαβάζοντας τα 20 διηγήματα του Ευθύμιου Βαρλάμη, διαπιστώνω πράγματι αυτό που υποκειμενικά αυτός δηλώνει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου. Ότι δηλαδή ‘η Ελλάδα του είναι γεμάτη θαύματα και αινίγματα μυστικά’. Η Ελλάδα είναι ξεχωριστή στα μάτια του. Από αυτήν παίρνει δύναμη και αυτόν τον τόπο φυλάει μέσα του μυστικά.
Από τον νησί του Αιγαίου, τη Λέσβο, όπου με πικρία ο διηγηματογράφος διαπιστώνει ότι το ‘Μονοπάτι με τις Δάφνες’ που οδηγούσε στη Ερεσσό, την γενέτειρα της Σαπφούς, της Μεγάλης ποιήτριας του εν λόγω νησιού και που καταστράφηκε από τον σύγχρονο πολιτισμό, μέχρι στο δρόμο για το Μέτσοβο της Ηπείρου με το άγνωστο και ονειρικό ‘Λίθινο Ιερό’ που έδενε απόλυτα με το φυσικό περιβάλλον.
Από το ‘Αλώνι των Θεών’ στο ανατολικό Πήλιο με τα άψογα λίθινα φυσικά έργα τέχνης, που περιγράφει στους εξερευνητές κατασκηνωτές ο αρχηγός της αποστολής και ερασιτέχνης αρχαιολόγος, ο Στέργιος από το Ξερολίβαδο – το χωριό μας -, μέχρι το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής κάπου στην ελληνική ύπαιθρο, όπου η Αγία Παρασκευή εκείνη τη χρονιά παρουσιάστηκε σε ένα μικρό παιδί, τον Σωτηράκη, ο οποίος αισθάνθηκε πολύ τυχερός για το γεγονός αυτό.
Παράδειγμα για μίμηση αποτελεί το μήνυμα που δίνεται στο διήγημα το ‘Αμπέλι του παπά Θανάση’, ένα αμπέλι που γλύτωσε από την βορά των τουριστικών επιχειρήσεων, χάρη στον εγγονό του Παπα Θανάση.
Ακρως συγκινητική η ιστορία του διάσημου καθηγητή, που βρήκε τον χαμένο αδελφό του στο Άγιον Όρος μετά από πενήντα χρόνια.
Εντύπωση μου έκανε, στο διήγημα ‘Ο πλάτανος του Ελ Γκρέκο’, η διαπίστωση του συγγραφέα ότι οι λαϊκοί δημιουργοί ‘δεν χρειάστηκαν ποτέ να πάνε να μορφωθούν στα Παρίσια και στα Λονδίνα. Εμπνέονται και δασκαλεύονται από την ίδια τη φύση’.
Σπουδαία η σχέση ενός πετυχημένου επαγγελματία ζωγράφου με τον ταλαντούχο μαθητή του στο διήγημα ‘Η Σταύρωση’ και γλαφυρή η απεικόνιση της λαϊκής ελληνικής καθημερινής ζωής στο αντίστοιχο διήγημα του ‘Ιάσονα του Κύπριου’, όπου φαίνεται το δέσιμο των ανθρώπων με τα ζώα.
Πειστικό το έμμεσο μήνυμα του συγγραφέα στο διήγημα ‘Παπα- Εφραίμ’ ότι οι κληρικοί πρέπει να είναι ταπεινοί, καλοκάγαθοι, να μην ζουν στον πλούτο και να δίνουν το γνήσιο χριστιανικό παράδειγμα στο ποίμνιό τους.
Ελληνική, καθημερινή και λαϊκή η παρέα στο ‘Τραίνο’, ένα άλλο διήγημα του συγγραφέα.
Ο συγγραφέας δείχνει να είναι θετικός προς στα όνειρα και στη δύναμη της γνήσιας χριστιανικής θρησκείας, γιατί η Παναγία Φανερωμένη – ένα άλλο διήγημα – με ένα θαύμα έσωσε ένα χωριό από την ανυπόφορη ξηρασία.
Η δύναμη, η εξυπνάδα, η ευγένεια, η περηφάνια, ο αυτοσεβασμός – αξίες του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού – της ‘κυρίας Άννας’ στο ομώνυμο διήγημα και η δυνατή θέληση της να σώσει την οικογένειά της με τα πολλά προβλήματα, με συγκλόνισε.
Τα πειράγματα, η διάθεση για αστεία και γέλιο και η πνευματικότητα είναι χαρακτηριστικά των Ελλήνων, με τους οποίους τόσο πολύ είναι ερωτευμένη η γερμανίδα Χέλγκα στο διήγημα ‘η Καζούρα’.
Δεν μπορεί ασφαλώς ο συγγραφέας να μην ‘θίξει’ τη ματαιοδοξία των Ελλήνων νεόπλουτων, που διαφαίνεται στο διήγημα «Bulshit».
Από το διήγημα ο ‘Ναός του Αγίου Αντωνίου του Νέου’, κρατώ το εξής σημαντικό: Βασικό στοιχείο της βυζαντινής τέχνης στο κτίσιμο των ναών είναι η πνευματικότητα, η υπερβατικότητα, και το βίωμα του αιώνιου κ.α., πράγμα που δεν υπάρχει στις τέτοιου είδους σύγχρονες κατασκευές γιατί λείπουν οι πραγματικοί λαϊκοί μάστορες.
Τέλος, στο διήγημα ‘στο Πρόεδρο της Βουλής’ ο συγγραφέας κάνει τις προτάσεις του για τη τέχνη στην Ελλάδα. Αξίζει να το διαβάσει κανείς!
Ο τίτλος ‘Ξαναγίνε Ελληνας’ του παρόντος βιβλίου είναι επίκαιρος, όσο ποτέ άλλοτε, στους δύσκολους χρόνους που βρισκόμαστε. Δεν γνωρίζω γιατί είμαστε σε αυτό το τέλμα των οικονομικών, κοινωνικών και ηθικών αξιών. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι οι Έλληνες μεγαλούργησαν και αντιστάθηκαν όχι μόνο στην αρχαιότητα, αλλά και στο μεσαίωνα με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, καθώς και στους νεότερους χρόνους με την ελληνική επανάσταση, με τους βαλκανικούς πολέμους και με την σθεναρή τους αντίσταση κατά των κατακτητών του πανίσχυρου Άξονα.
Η σκέψη μου αυτή δεν πρέπει να εκληφθεί με τίποτα ως εθνικιστική και εγωιστική (με την κακή έννοια). Αυτή τη στιγμή ο κόσμος απαρτίζεται από κράτη – έθνη και όχι από ένα παγκόσμιο συνασπισμό. Ετσι κάθε σύγχρονο κράτος οφείλει να σταθεί στα πόδια του και να επιβιώσει με τις δικές του δυνάμεις.
Εμείς, με τις εν καταστολή αλλά εν δυνάμει, κατά τη γνώμη μου, πανανθρώπινες αξίες του λαϊκού μας πολιτισμού, οφείλουμε να ξαναγίνουμε Έλληνες.
Ο Ευθύμιος Βαρλάμης μέσα από το βιβλίο του αυτό, απλά, ανθρώπινα και πολιτισμένα, χωρίς κορώνες και φανφαρονισμούς, αναδεικνύει τις αξίες του ελληνικού λαϊκού και καθημερινού πολιτισμού.
