Έθιμα και παραδόσεις
27 Σεπτεμβρίου, 2008
Στο Ξηρολίβαδο παλαιότερα αναβίωναν τα έθιμα Περπερούνα και Γκαλεάτα που τα τελούσαν τα κορίτσια του χωριού με σκοπό να προκαλέσουν βροχή. Για τον ρόλο της Περπερούνας διαλέγονταν ένα κοριτσάκι οχτώ-δέκα χρονών το οποίο στολίζονταν με λουλούδια και πρασινάδα, “για να πρασινίσει η γη σαν την Πιρπιρού”. Στην συνέχεια όλη η παρέα των κοριτσιών, με την Περπερούνα στη μέση, πήγαινε από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσε το τραγουδάκι της Περπερούς ή Περπερούνας που με διάφορες παραλλαγές τα λόγια του είχαν ως εξής:
Πιρπιρού δροσούλα μου,
παρακάλσι τουν Θιό
για να δώσει μια βρουχή,
για βρουχή βασιλικιά,
δω στα στάρια, στα κριθάρια,
στα λιανά τα παρασπόρια.
Αφού τελείωνε το τραγούδι, έβγαινε από το κάθε σπίτι η νοικοκυρά με ένα γκιούμι και έχυνε πάνω στο κεφάλι της Περπερούνας νερό κι ευχόταν: “Καλή βροχή να δώσει ο Θεός”. Έπειτα έδινε η νοικοκυρά στο κοριτσάκι ένα νόμισμα ή ό,τι άλλο είχε “για το καλό”.
Οι Ξηρολιβαδιώτισσες, διατηρώντας την βλάχικη παράδοση, συνηθέστερα συνδύαζαν την Περπερούνα με τον Κλήδονα, αναβιώνοντας στο χωριό το έθιμο Γκαλεάτα. Ως “Γκαλεάτα” προσδιορίζονταν ένα κτηνοτροφικό σκεύος σαν γκιούμι, στο οποίο τοποθετούνταν ένα συγκεκριμένο αγριολούλουδο, που και αυτό για τον ίδιο λόγο ονομαζόταν επίσης γκαλεάτα.
Η αναβίωση του εθίμου γινόταν την καλοκαιρινή περίοδο, την μέρα του Αϊ Γιάννη του Κλήδονα, όταν οι Βλάχοι είχαν πια ανεβεί στο βουνό για να ξεκαλοκαιριάσουν. Με την Γκαλεάτα συνδυάζονταν η επίκληση για βροχόπτωση και τα μαντέματα για την τύχη των κοριτσιών που μετείχαν στο δρώμενο. Το έθιμο άρχιζε την παραμονή, 23 Ιούνη, όταν γινόταν η πρόσκληση και μαζεύονταν τα κορίτσια του χωριού και στόλιζαν την Γκαλεάτα. ενώ οι κοπέλες έριχναν μέσα η καθεμιά ένα ασημικό (βραχιόλι, δακτυλίδι κ.τ.λ.), τα ριζικάρια, γιατί από αυτά θα έβγαινε το ριζικό, η μοίρα κάθε μιας κοπέλα.
Στο στόλισμα της γκαλεάτας πρωτοστατούσε η πιο έμπειρη και τηρούνταν το ίδιο εθιμοτυπικό, όπως ακριβώς όταν στολίζανε τη νύφη. Για αυτό και συχνά λέγανε τα ίδια τραγούδια. Η στολισμένη Γκαλεάτα τη νύχτα έμενε στο ύπαιθρο, κάτω από κάποιο δένδρο, για να τη δουν τα αστέρια και να έρθουν οι μοίρες να την ευλογήσουν.
Την άλλη μέρα οι κοπέλες κρατώντας την γκαλεάτα, πήγαιναν από πηγάδι σε πηγάδι τραγουδώντας.
Η Περπερούνα και η Γκαλεάτα σταμάτησαν να τελούνται σαν έθιμα στο Ξηρολίβαδο πριν από τον πόλεμο. Τα δρώμενα αυτά αναβίωσαν κάποια καλοκαίρια την δεκαετία του 1980 με πρωτοβουλία των γυναικών του χωριού.
Πρόσφατα ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας αναβίωσε την Γκαλεάτα στην Βέροια σύμφωνα με τις παραδόσεις, που προέρχονται από τα βλαχοχώρια της Πίνδου.
