xirolivado 21 Δεκεμβρίου, 2017
Παρουσιάστηκε το Ημερολόγιο 2018 του Πολιτιστικού Ομίλου Ξηρολιβάδου στο Cafe-Bar McOza το απόγευμα της Τετάρτης Δεκεμβρίου (20-12-2017). Το συγκεκριμένο ημερολόγιο αποτελεί το 6ο κατά σειρά συλλεκτικό ημερολόγιο και το θέμα του είναι ‘Παραδόσεις-Θρύλοι και Μύθοι των Αρμάνων Ελλήνων’. Την εκδήλωση τίμησαν φίλοι και μέλη του Ομίλου με τη παρουσία, βέβαια, του πρώην προέδρου του κ. Αναστασίου Βασιάδη.
Ο πρόεδρος του ΠΟΞ κ. Βασίλης Α. Χασιώτης χαιρέτισε τους παρευρισκόμενους και αφού έκανε αναφορά στην επιτυχή παρουσίαση των μέχρι τώρα συλλεκτικών ημερολογίων του Ομίλου, ανακοίνωσε τις επόμενες εκδηλώσεις του ΠΟΞ και κατόπιν έδωσε το λόγο στους δυο ομιλητές: κ. Τσιαμήτρο Ιωάννη (χοροδιδάσκαλο, συγγραφέα και λαογράφο) και Αντώνη Μπουσμπούκη, κύριο ομιλητή (ομότιμο καθηγητή γλωσσολογίας του ΑΠΘ.
Στο ημερολόγιο υπάρχουν παραδόσεις, μύθοι και παραμύθια με νεράϊδες, στοιχειά, γοργόνες, καλικάντζαρους, δράκους, διαβόλους, φίδια, μάγισσες κ.ά. από την πλούσια παράδοση των βλαχοφώνων του Βερμίου και της Πίνδου.
Τα κείμενα είναι του κ. Α. Δ. Μπουσμπούκη, η επιμέλεια και δακτυλογράφηση των κειμένων είναι του κ. Ι. Κ. Τσιαμήτρου και οι φωτογραφίες είναι παρμένες από το βιβλίο του Α. Βασιάδη με τίτλο ‘Ξηρολίβαδο Χουάρα Μουσιάτα (=όμορφο χωριό)’.
Παρατίθενται τα ‘προλεγόμενα’ του ημερολογίου, που αποτελούν το περισσότερο κυρίαρχο στοιχείο-πεμπτουσία όλης της ενδιαφέρουσας εργασίας:
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
«Μια φορά κι έναν καιρό σε τόπο αλαργινό ήταν ένας βασιλιάς/μια πριγκιποπούλα/μια ορφανή/μια κακιά μάγισσα…». Με την αοριστία χρόνου, τόπου και προσώπου αρχίζουν τα παραμύθια στην ελληνική.
«Unâ oarâ sh unŭ kirό eará unŭ tse nu sh ará. Eará unŭ vâsilje/ unâ featâ oarfânâ/ unŭ murarŭ-Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας που δεν ήταν. Ήταν ένας βασιλιάς/μια ορφανή κοπέλα/ένας μυλωνάς». Με την αοριστία προσώπου και την ταυτόχρονη ρητή δήλωση ότι το πρόσωπο αυτό δεν υπήρξε, αρχίζουν τα παραμύθια στ’αρμάνικα/βλάχικα. Εκείνο το sh είναι προσωπική αντωνυμία και προσδίδει έντονη συμμετοχή του υποκειμένου στο περιεχόμενο του ρήματος, που στα νεοελληνικά δεν μεταφράζεται. Με το tse nu sh ará «που δεν ήταν για τον εαυτό-του», ο παραμυθάς μας λέει προκαταβολικά ότι θ’ακούσουμε πράγματα εντελώς φανταστικά.
Αντίθετα προς το παραμύθι, ο θρύλος έχει σχέση με συγκεκριμένο τόπο κι ενίοτε με συγκεκριμένο χρόνο και πρόσωπο του παρελθόντος. Πρόκειται για προφορική διήγηση με μυθικό – συνήθως – χαρακτήρα, όπως π.χ. ο θρύλος του μαρμαρωμένου βασιλιά.
Ο μύθος, που συχνά ταυτίζεται με τον θρύλο, είναι αφήγηση, η οποία συνδέει με σχηματικό τρόπο πραγματικά ή φανταστικά γεγονότα ή και τα δυο, με στόχο να ερμηνεύσει ένα φυσικό φαινόμενο, μια θρησκευτική ή κοινωνική πρακτική. Σημαίνει ακόμα διήγηση, που με τρόπο αλληγορικό αναφέρεται σε φυτά και ζώα και υποδηλώνει κάποιο ηθικό δίδαγμα, όπως π.χ. είναι οι μύθοι του Αισώπου.
Παραμύθι, θρύλος και μύθος έχουν – εννοείται – διάφορες σημασίες.
Η μυθολογία αναπτύσσει το αφήγημά-της σε ατμόσφαιρα, που πλησιάζει εκείνη του ονειροχώρου. Τα όνειρα γεννιούνται σ’ένα πνεύμα τόσο αλλόκοτο που δεν είναι καθόλου ανθρώπινο, καθώς μοιάζουν πιο πολύ με ψίθυρους της φύσης. Γιαυτό, όνειρα και μυθολογίες είναι ξένα προς τη συνείδηση του σύγχρονου ανθρώπου. Και καθώς το πνεύμα του σημερινού ανθρώπου διαμορφώθηκε από τον διαφωτισμό, το χαλιναγωγεί πλέον ο ευθύγραμμος ορθολογισμός με αποτέλεσμα την αποξένωσή-του από τον κόσμο των αρχέτυπων μορφών. Τ’αρχετυπικά στοιχεία είναι η γλώσσα του ασυνειδήτου, που μέσα από τα όνειρα, τους μύθους και τα τελετουργικά τυπικά των εθίμων, έρχονται στο επίπεδο εκδήλωσής-τους, είτε εμείς τα αποκωδικοποιούμε είτε τα βιώνουμε απλά ως έχουν.
Ο άνθρωπος – σύμφωνα με τον Κ. Γιούνγκ – «ολοκληρώνεται μόνον όταν έχει αισθητή γνώση της ασυνείδητης ζωής-του». Και το ασυνείδητο δεν είναι παρά το υπόγειο έδαφος της ψυχής, όπου φωλιάζουν οι αρχέτυπες μορφές ονείρων και μύθων και όπου απλώνονται οι ρίζες του ήθους, από το οποίο ήθος πηγάζει η στάση ζωής των ανθρώπων.
Οι Αρμάνοι έχουν παραδόσεις, παραμύθια, μύθους και θρύλους, δομημένους με πνεύμα δημιουργικής φαντασίας, που το εξέθρεψε το ασύγκριτο φυσικό περιβάλλον της Πίνδου, όπου ανδρώθηκε η γενιά-τους.
Λιτά και περιεκτικά, τα προϊόντα της αρμάνικης μυθοπλασίας, ξεχωρίζουν από τ’αντίστοιχα άλλων πολιτισμικών ομάδων. Η διαχρονικότητά-τους έχει βάθος, όπως τουλάχιστον προκύπτει από μύθους, όπως π.χ. «Ο Αλέξανδρος κριάρι» και η Capra (=Αίγα) ως επιτραγία Αφροδίτη, που – ζωή να έχουμε – θα τους παρουσιάσουμε αργότερα.
Ο μύθος δεν προέρχεται από τον παιδικό ψυχικό βίο του λαού. Αντίθετα, είναι ό,τι πιο ώριμο μπόρεσε να δώσει η ανθρωπότητα της παλιάς εποχής.
Γενικά μπορούμε να πούμε πως ό,τι μεταδίδεται από τη μια στην άλλη γενεά πρέπει να φυλάγεται ως σημαντικό τμήμα της πολιτισμικής κληρονομιάς ενός λαού.
